RBI નો આદેશ: ક્રેડિટ કાર્ડ ધારકોને મોટું નુકશાન

ક્રેડિટ કાર્ડની લાલચ... એક ક્લિકમાં આખો મહિનાનું ભાડું ચૂકવવાની સગવડ, સાથે હજારો રૂપિયાના રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ અને એર માઇલ્સનો ગુપ્ત ખજાનો. આ એક એવી નાણાકીય જાળ હતી, જ્યાં ભાડૂતો અને ફિનટેક એપ્સ બંને ખુશ હતા, જ્યાં સુધી અચાનક દરવાજો ખખડ્યો. તે કોઈ મકાનમાલિક નહોતા, પરંતુ કડક નિયમો સાથેનું એક સત્તાવાર ફરમાન હતું. જ્યારે PhonePe, Paytm અને CRED જેવી એપ્સે એક પછી એક તેમની મુખ્ય સેવાઓ પર પ્રતિબંધ લગાવવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે લાખો ભારતીયોના મનમાં એક જ સવાલ ઊભો થયો: શું મારું ક્રેડિટ કાર્ડથી ભાડું ચૂકવવું હવે અટકી જશે? અને જો હું ચૂકવણી કરીશ, તો મને ખબર પણ નહીં હોય તેવા કેટલા છૂપા રેન્ટ પેમેન્ટ ચાર્જ લાગશે? નાણાકીય સ્વતંત્રતાની આ સફરનો સૌથી મોટો પડાવ અચાનક આવીને ઊભો રહી ગયો છે.

RBI નો આદેશ: ફિનટેક એપ્સ પર પ્રતિબંધ શા માટે?

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI) દ્વારા જારી કરાયેલા નવા 'પેમેન્ટ એગ્રીગેટર (PA)' દિશાનિર્દેશોએ ડિજિટલ ભાડાની ચૂકવણીની રીતને ધરમૂળથી બદલી નાખી છે. અગાઉ, CRED, PhonePe અને Paytm જેવી એપ્સ ક્રેડિટ કાર્ડ દ્વારા ભાડાની રકમ સ્વીકારતી અને તેને મકાનમાલિકના ખાતામાં ટ્રાન્સફર કરતી હતી. આ પ્રક્રિયામાં ઘણી નાણાકીય ગેરરીતિઓ થતી હોવાની અને 'નો યોર કસ્ટમર' (KYC) ની પૂરતી ચકાસણી ન થતી હોવાની ચિંતા હતી.

મુખ્ય નિયમ જેણે રમત બદલી નાખી: P2M vs P2P

નવા નિયમો મુજબ, પેમેન્ટ એગ્રીગેટર્સ માત્ર એવા જ વેપારીઓ (Merchants) માટે નાણાંનો વ્યવહાર કરી શકે છે જેમની સાથે તેમનો ઔપચારિક કરાર હોય અને જેમણે સંપૂર્ણ KYC પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરી હોય. ભાડાની ચૂકવણીના કિસ્સામાં, મકાનમાલિકને 'વેપારી' ગણવામાં આવતા નથી, પરંતુ 'વ્યક્તિ' (P2P - Person to Person) ગણવામાં આવે છે. RBI ક્રેડિટ કાર્ડના નાણાંનો ઉપયોગ P2P ટ્રાન્સફર માટે થાય તે અંગે ખૂબ કડક વલણ અપનાવી રહ્યું છે. આ કારણે જ આ એપ્સે આ સુવિધા બંધ કરી દીધી છે.

ક્રેડિટ કાર્ડ રેન્ટ પેમેન્ટ ચાર્જ: કેટલો અને ક્યારે લાગે છે?

ભલે ફિનટેક એપ્સ પર પ્રતિબંધ છે, પરંતુ બેંકો અને કેટલાક અન્ય પ્લેટફોર્મ્સ દ્વારા ભાડું ચૂકવવું હજી પણ શક્ય છે, પરંતુ તે હવે વધુ મોંઘું બન્યું છે. ભાડૂતોએ બે પ્રકારના ચાર્જિસ સહન કરવા પડે છે:

1. પ્લેટફોર્મ/કન્વીનિયન્સ ફી (Platform/Convenience Fee): આ ચાર્જ તે પ્લેટફોર્મ દ્વારા લેવામાં આવે છે જે તમારા ક્રેડિટ કાર્ડમાંથી પૈસા લઈને મકાનમાલિકના ખાતામાં ટ્રાન્સફર કરે છે. આ ફી સામાન્ય રીતે ટ્રાન્ઝેક્શનની રકમના 1% થી 3% + GST જેટલી હોય છે.

2. બેંક પ્રોસેસિંગ ફી (Bank Processing Fee): ઘણી મોટી બેંકોએ હવે ભાડાની ચૂકવણીને 'ખાસ વ્યવહાર' ગણીને તેના પર સીધો ચાર્જ લગાવવાનું શરૂ કરી દીધું છે.

• HDFC Bank: ભાડાની ચૂકવણી પર 1% ફી (₹3,000 સુધીની મર્યાદા સાથે) લાગી શકે છે.
• ICICI Bank/SBI Card: આ બેંકોએ ભલે સીધી ફી ન લગાવી હોય, પરંતુ... (જુઓ રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ વિભાગ).

તમારા ક્રેડિટ કાર્ડ ભાડું ભરવું ફાયદાકારક છે કે નુકસાનકારક, તે નક્કી કરવા માટે આ બંને ચાર્જિસને ધ્યાનમાં લેવા જરૂરી છે.

સૌથી મોટો ઝટકો: રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ અને માઈલનો અંત

ક્રેડિટ કાર્ડ દ્વારા ભાડું ચૂકવવાનો સૌથી મોટો ફાયદો રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ મેળવવાનો હતો. લોકો મોટી રકમ ચૂકવીને વાર્ષિક માઇલસ્ટોન પૂરા કરતા, એર માઇલ્સ કમાતા અને વાર્ષિક ફી માફ કરાવતા હતા. પરંતુ, આ વલણ અટકી ગયું છે:

• ICICI Bank અને SBI Card સહિતની અગ્રણી બેંકોએ ક્રેડિટ કાર્ડથી ભાડું ચૂકવવું વ્યવહાર પર રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ આપવાનું સંપૂર્ણપણે બંધ કરી દીધું છે અથવા તેમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કર્યો છે.
• કેટલાક પ્રીમિયમ કાર્ડ્સની 'વાર્ષિક ફી માફી' માટેની ખર્ચ મર્યાદામાં હવે ભાડાના વ્યવહારોને ગણવામાં આવતા નથી.

જો તમારું કાર્ડ ભાડાની ચૂકવણી પર કોઈ રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ ન આપે અને તેના પર 1% થી 3% નો ચાર્જ લાગે, તો તે સ્પષ્ટ નાણાકીય નુકસાન છે. આ ખર્ચ વ્યાજમુક્ત સમયગાળાના નાના ફાયદાને પણ નિરર્થક બનાવી દે છે.

વૈકલ્પિક માર્ગો: હવે ક્રેડિટ કાર્ડથી ભાડું ક્યાં ચૂકવશો?

ફિનટેક એપ્સ બંધ થયા પછી પણ, ભાડૂતો પાસે હજી પણ કેટલાક વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ તે અગાઉ જેટલા સરળ કે સસ્તા નથી.

1. બેંક-સમર્થિત પ્લેટફોર્મ્સ: કેટલીક બેંકો તેમના પોતાના સુરક્ષિત પ્લેટફોર્મ્સ અથવા પાર્ટનરશીપ દ્વારા આ સુવિધા ચાલુ રાખે છે. આ વિકલ્પો વધુ નિયમન હેઠળ હોય છે, પરંતુ તેમની ફી નીતિ તપાસવી જરૂરી છે.

2. RedGirraffe અથવા સમાન સેવાઓ: RedGirraffe જેવી કંપનીઓ, જે અગાઉથી જ બેંકિંગ ભાગીદારી સાથે કામ કરે છે, તે કદાચ આ સેવા ચાલુ રાખે. તેઓ સામાન્ય રીતે અન્ય એપ્સ કરતાં ઓછી ફી (0.39% + GST) લે છે, પરંતુ તેમાં મકાનમાલિકનું KYC અને ભાડા કરારની ચકાસણી (Agreement Verification) ફરજિયાત હોય છે. આ પ્લેટફોર્મ્સ RBI ના નિયમોનું પાલન કરીને મકાનમાલિકને 'વેપારી' તરીકે જોડી શકે છે.

3. રૂપે ક્રેડિટ કાર્ડ (RuPay Credit Card) અને UPI: જો તમારી પાસે રૂપે ક્રેડિટ કાર્ડ હોય, તો તેને UPI સાથે લિંક કરીને QR કોડ દ્વારા નાણાં ટ્રાન્સફર કરવાનો વિકલ્પ હજી પણ કેટલાક વ્યવહારો માટે ઉપલબ્ધ છે. જોકે, ભાડાની મોટી રકમો માટે આ વ્યવહારને કઈ રીતે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે તે અંગે સ્પષ્ટતા માટે તમારી બેંકનો સંપર્ક કરવો હિતાવહ છે.

નિષ્ણાતની સલાહ: હવે જ્યારે ક્રેડિટ કાર્ડથી ભાડું ચૂકવવું મોંઘું અને ઓછું લાભદાયી બન્યું છે, ત્યારે તમારા ખર્ચના અન્ય ક્ષેત્રો (જેમ કે યુટિલિટી બિલ, વીમા પ્રીમિયમ અથવા ઓનલાઈન શોપિંગ) પર વધુ રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ આપતા કાર્ડનો ઉપયોગ કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. ભાડા માટે પરંપરાગત બેંક ટ્રાન્સફર (NEFT/IMPS) પર પાછા ફરવું એ સૌથી સુરક્ષિત અને ફી-મુક્ત વિકલ્પ છે.

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQ)

Q1: શું હું હવે PhonePe, Paytm કે CRED પર ક્રેડિટ કાર્ડથી ભાડું ચૂકવી શકીશ?

જવાબ: ના. RBI ના નવા પેમેન્ટ એગ્રીગેટર નિયમોને પગલે, આ મુખ્ય ફિનટેક એપ્સે ક્રેડિટ કાર્ડ દ્વારા ભાડાની ચૂકવણીની સુવિધા બંધ કરી દીધી છે. કારણ કે મકાનમાલિકોને 'નોંધાયેલા વેપારી' ગણવામાં આવતા નથી.

Q2: ક્રેડિટ કાર્ડ રેન્ટ પેમેન્ટ પર લાગતો સરેરાશ ચાર્જ કેટલો છે?

જવાબ: હાલમાં, લાગતો ચાર્જ બે ભાગમાં હોય છે: પ્લેટફોર્મ ફી (સામાન્ય રીતે 1% થી 3% + GST) અને કેટલીક બેંકો દ્વારા લેવામાં આવતી બેંક પ્રોસેસિંગ ફી (દા.ત., HDFC Bank દ્વારા 1%). કુલ ચાર્જ 1% થી 4% સુધીનો હોઈ શકે છે.

Q3: ક્રેડિટ કાર્ડથી ભાડું ચૂકવવાથી રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ મળશે?

જવાબ: મોટાભાગની બેંકોએ ભાડાની ચૂકવણી પર રિવોર્ડ પોઈન્ટ્સ આપવાનું બંધ કરી દીધું છે અથવા તેમાં મોટો ઘટાડો કર્યો છે. તમારા ચોક્કસ કાર્ડના 'ટર્મ્સ એન્ડ કન્ડિશન્સ' તપાસો. જો પોઈન્ટ્સ મળતા ન હોય અને ચાર્જ લાગતો હોય, તો આ વિકલ્પ નુકસાનકારક છે.

Q4: RBI એ આ નિયંત્રણો શા માટે લાગુ કર્યા?

જવાબ: RBI એ મુખ્યત્વે બે કારણોસર નિયંત્રણો લાગુ કર્યા છે: 1. ક્રેડિટ કાર્ડનો ઉપયોગ P2P (વ્યક્તિગત) વ્યવહારો માટે ન થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા. 2. KYC અને નાણાકીય વ્યવહારોની ટ્રેસેબિલિટી (Traceability) વધારવા અને ક્રેડિટ કાર્ડનો દુરુપયોગ અટકાવવા.

Note :

અમારા દ્વારા પુરી પાડવામાં આવતી માહિતી એ માત્ર અમારા નિઃસ્વાર્થ પણાના હેતુના આશયથી ઈન્ટરનેટ અને અન્ય માધ્યમ થકી માહિતી મેળવીને ફક્ત ને ફક્ત શૈક્ષણિક અર્થે લોકો સુધી પહોંચાડવાનો છે. માટે કોઈ પણ વસ્તુનું સેવન તથા કોઈપણ જાતની આયુર્વેદિક ઔષધી કે ઘરગથ્થુ પ્રયોગ કરતા પહેલા તમારા અનુભવી વૈદ્ય, ફેમિલી ડોક્ટર કે જે તે વિષયના નિષ્ણાંત ની સલાહ અવશ્ય લો.