GST દરોમાં ફેરફાર: શું સસ્તું, શું મોંઘું? 56મી GST કાઉન્સિલ બેઠકના મોટા નિર્ણયો

આજે સવારના સમાચાર પત્રો ખોલતા જ દેશના દરેક નાગરિકની આંખો એક જ મોટા સમાચાર પર અટકી ગઈ. આ એક એવો નિર્ણય હતો જેનો સીધો પ્રભાવ તમારા ઘરના બજેટ, તમારા રોકાણ અને તમારા રોજિંદા જીવન પર પડવાનો હતો. આ ફેરફાર માત્ર અર્થતંત્રને જ નહીં, પરંતુ દરેક ઘરના રસોડા અને ડ્રોઈંગ રૂમ સુધી પહોંચવાનો હતો. ઘણા લોકો આ ફેરફારથી ખુશ થશે, જ્યારે કેટલાકને મોંઘવારીનો માર સહન કરવો પડશે. આ શું છે, શા માટે છે અને તેની અસર શું થશે તે જાણવા માટે, ચાલો આ ઐતિહાસિક નિર્ણયની ઊંડાણપૂર્વક ચર્ચા કરીએ.

નોંધ: આ લેખ ભારતીય સરકાર દ્વારા 3 સપ્ટેમ્બર 2025ના રોજ યોજાયેલી GST કાઉન્સિલની 56મી બેઠકમાં લેવાયેલા કાલ્પનિક નિર્ણયો પર આધારિત છે. આ માહિતી માત્ર શૈક્ષણિક અને સમજણ હેતુ માટે છે. વાસ્તવિક GST દરો અને નિયમો માટે હંમેશા સરકારી ગેઝેટ અને સત્તાવાર સૂચનાઓનો સંદર્ભ લેવો.

કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા દેશના સામાન્ય નાગરિકોને પ્રી-દિવાળી ગિફ્ટ આપી દેવામાં આવી છે. બુધવારે નવી દિલ્હીમાં યોજાયેલી GST કાઉન્સિલની 56મી બેઠકમાં ઘણા મોટા અને ઐતિહાસિક નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા છે. નાણા મંત્રી નિર્મલા સીતારમણે આ બેઠકના પરિણામો જાહેર કરતા જણાવ્યું કે, આ ફેરફારોનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય સામાન્ય માણસ, વેપારીઓ અને ખાસ કરીને ખેડૂતોને રાહત આપવાનો છે. આ નવા ટેક્સ સ્લેબ 22 સપ્ટેમ્બર 2025થી અમલમાં આવશે અને તેનાથી 100થી વધુ વસ્તુઓના ભાવમાં ઘટાડો થશે.

વસ્તુ/ઉત્પાદન	જૂનો GST દર	નવો GST દર	સ્થિતિ
સસ્તી થનારી વસ્તુઓ અને સેવાઓ
વનસ્પતિ તેલ, ઘી, માખણ, ચીઝ, માછલી, માંસ, સોયા દૂધ, ચોકલેટ, નૂડલ્સ, બિસ્કિટ, જામ, ફ્રૂટ જ્યુસ	12% - 18%	5%	સસ્તું
પહેલેથી પેક કરેલી પિઝા બ્રેડ, ખાખરા, ચપાતી, રોટી	5%	શૂન્ય	સસ્તું
હેર ઓઈલ, શેમ્પૂ, ટૂથપેસ્ટ, સાબુ, શેવિંગ પ્રોડક્ટ્સ, ટૂથબ્રશ	18%	5%	સસ્તું
સામાન્ય ટેબલવેર/કિચનવેર, ફીડિંગ બોટલ, બાળકોના નેપકિન્સ/ડાયપર	12%	5%	સસ્તું
પેન્સિલ, શાર્પનર, નોટબુક, ઇરેઝર, નકશા, ચાર્ટ, ગ્લોબ	5% - 12%	શૂન્ય	ટેક્સ ફ્રી
એર કન્ડીશનર, ટીવી, ડીશ વોશિંગ મશીન, મોનિટર	28%	18%	સસ્તું
ટ્રેક્ટર, કૃષિ મશીનરી, જંતુનાશકો, ટ્રેક્ટર ટાયર	12% - 18%	5%	સસ્તું
હેલ્થ અને ટર્મ ઇન્શ્યોરન્સ, થર્મોમીટર, ગ્લુકોમીટર, દવાઓ, ચશ્મા	12% - 18%	શૂન્ય - 5%	સસ્તું/ટેક્સ ફ્રી
નાની કાર, થ્રી-વ્હીલર, 350cc સુધીની બાઇક, ટાયર	28%	18%	સસ્તું
રૂ. 7,500થી ઓછું હોટેલ આવાસ, રૂ. 100થી ઓછું સિનેમા ટિકિટ, બ્યુટી સર્વિસ	12% - 18%	5%	સસ્તું
મોંઘી થનારી વસ્તુઓ અને સેવાઓ
લક્ઝરી કાર-બાઈક (મોટી એસયુવી, 350ccથી મોટી બાઈક)	28%	40%	મોંઘું
તમાકુ ઉત્પાદનો, સિગારેટ, કેફીનયુક્ત પીણાં	28%	40%	મોંઘું
કેસિનો/રેસ ક્લબ પ્રવેશ, સટ્ટાબાજી/જુગાર	28%	40%	મોંઘું
ક્રિકેટ મેચની ટિકિટ (ઘરેલું અને આંતરરાષ્ટ્રીય)	12%	18%	મોંઘું
ગ્રાફિક પેપર, કોલસો	12% - 5%	18%	મોંઘું

આ નિર્ણયો હેઠળ, જીવન જરૂરિયાતની વસ્તુઓ, રોજિંદા ઉપયોગની ચીજવસ્તુઓ, કૃષિ ઉત્પાદનો અને આરોગ્ય સંબંધિત વસ્તુઓ પરના ટેક્સ દરોમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. બીજી તરફ, લક્ઝરી વાહનો, તમાકુ ઉત્પાદનો, કેફીનયુક્ત પીણાં અને ક્રિકેટ મેચની ટિકિટો પર ટેક્સમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે. ચાલો, નવા GST સુધારણા હેઠળ શું સસ્તું થયું અને શું મોંઘું થયું તેની સંપૂર્ણ યાદી જોઈએ.

GSTમાં ઘટાડાથી કઈ વસ્તુઓ સસ્તી થશે?

આ ફેરફારોથી સામાન્ય માણસના ખિસ્સા પર સીધી હકારાત્મક અસર પડશે. નીચેની વસ્તુઓ હવે ઓછી કિંમતે ઉપલબ્ધ થશે:

• ખાદ્ય પદાર્થો (Food Items):

  ખાદ્ય ચીજો પરનો ટેક્સ 12% થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે. આમાં વનસ્પતિ તેલ, ઘી, માખણ, ચીઝ, માછલી, માંસ અને સોયા દૂધ જેવી વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. ચોકલેટ, નૂડલ્સ, બિસ્કિટ, જામ અને ફ્રૂટ જ્યુસ પર પણ ટેક્સ ઘટાડાયો છે. સૌથી મોટી રાહત એ છે કે, પહેલેથી પેક કરેલી પીત્ઝા બ્રેડ, ખાખરા, ચપાતી અને રોટી પરનો GST 5% થી ઘટાડીને શૂન્ય કરી દેવામાં આવ્યો છે.

• ઉપભોક્તા અને ઘરેલું વસ્તુઓ (Consumer and Domestic Goods):

  રોજિંદા ઉપયોગની વસ્તુઓ જેવી કે હેર ઓઈલ, શેમ્પૂ, ટૂથપેસ્ટ, સાબુ, શેવિંગ પ્રોડક્ટ્સ પર GST 18% થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે. રસોડામાં વપરાતી વસ્તુઓ, સિલાઈ મશીન, ડાયપર, અને વાંસના ફર્નિચર પર પણ ટેક્સ ઘટ્યો છે. પેન્સિલ, શાર્પનર અને નોટબુક જેવી શૈક્ષણિક વસ્તુઓ પરનો GST શૂન્ય કરવામાં આવ્યો છે, જે વિદ્યાર્થીઓ અને વાલીઓ માટે મોટી રાહત છે.

• ઇલેક્ટ્રોનિક્સ (Electronics):

  ઉચ્ચ GST સ્લેબમાં આવતી કેટલીક ઇલેક્ટ્રોનિક્સ વસ્તુઓ પરનો ટેક્સ 28% થી ઘટાડીને 18% કરાયો છે. આમાં એર કન્ડીશનર (AC), ડીશવોશર અને ટીવી (LED, LCD) નો સમાવેશ થાય છે.

• કૃષિ અને ખાતર (Agriculture and Fertilizers):

  ખેડૂતો માટે ટ્રેક્ટર, કૃષિ મશીનરી, સ્પ્રિંકલર અને જૈવ-જંતુનાશકો પર GST 12% થી ઘટાડીને 5% કરાયો છે. આ પગલું કૃષિ ક્ષેત્રને વેગ આપશે અને ખેડૂતોને આધુનિક ટેકનોલોજી અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરશે.

• આરોગ્ય સંભાળ (Health):

  સ્વાસ્થ્ય વીમા (Health Insurance) અને ટર્મ ઇન્શ્યોરન્સ પરનો GST 18% થી ઘટાડીને શૂન્ય કરી દેવામાં આવ્યો છે, જે સામાન્ય નાગરિકોને મોટી રાહત આપશે. થર્મોમીટર, ડાયગ્નોસ્ટિક કિટ્સ, ચશ્મા, અને ઘણી દવાઓ પર પણ ટેક્સ 12%-18% થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે.

• વાહનો અને અન્ય (Vehicles and Others):

  નાની કાર, રિક્ષા, સાયકલ, અને 350cc થી ઓછી ક્ષમતાવાળી મોટરસાયકલ પર GST 28% થી ઘટાડીને 18% કરવામાં આવ્યો છે.

GSTમાં વધારાથી કઈ વસ્તુઓ મોંઘી થશે?

આ ફેરફારોનો એક બીજો પાસું પણ છે, જેમાં કેટલીક બિન-આવશ્યક અને લક્ઝરી વસ્તુઓ મોંઘી થશે. આ નિર્ણયો પાછળ સરકારનો ઉદ્દેશ્ય લક્ઝરી વપરાશને નિયંત્રિત કરવાનો અને આવક વધારવાનો હોઈ શકે છે.

• વાહનો (Vehicles):

  મોટી SUV, લક્ઝરી/પ્રીમિયમ કાર, અને રેસિંગ કાર પરનો GST 28% થી વધારીને 40% કરવામાં આવ્યો છે. 350cc થી મોટી મોટરસાયકલ પર પણ આ જ વધારો લાગુ પડશે.

• તમાકુ અને પીણાં (Tobacco and Beverages):

  સિગાર, સિગારેટ, તમાકુ ઉત્પાદનો, અને કેફીનયુક્ત પીણાં પરનો GST 28% થી વધારીને 40% કરાયો છે. આ પગલું સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડતા ઉત્પાદનોના વપરાશને નિરુત્સાહિત કરવા માટે લેવાયું છે.

• મનોરંજન અને સેવાઓ (Entertainment and Services):

  ક્રિકેટ મેચની ટિકિટો પર GST 12% થી વધારીને 18% કરવામાં આવ્યો છે. કેસિનો અને રેસ ક્લબમાં પ્રવેશ અને જુગાર પરનો GST 28% થી વધારીને 40% કરવામાં આવ્યો છે.

• અન્ય વસ્તુઓ:

  રૂપિયા 2,500 થી વધુની કિંમતના રેડીમેડ વસ્ત્રો પર GST 12% થી વધારીને 18% કરાયો છે. કોલસો અને લિગ્નાઈટ પર પણ ટેક્સમાં વધારો થયો છે.

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQs)

1. નવા GST દરો ક્યારથી અમલમાં આવશે?

આ નવા GST દરો 22 સપ્ટેમ્બર 2025 થી અમલમાં આવશે.

2. શું આ ફેરફારથી મોંઘવારી ઘટશે?

જીવન જરૂરિયાતની ઘણી વસ્તુઓ સસ્તી થઈ હોવાથી, સામાન્ય માણસ માટે જીવનનિર્વાહ થોડો સરળ બનશે. જોકે, લક્ઝરી વસ્તુઓ મોંઘી થવાથી અમુક વર્ગ માટે ખર્ચ વધી શકે છે.

3. શું આ ટેક્સ ફેરફારોથી ઉદ્યોગ જગત પર કોઈ અસર પડશે?

કૃષિ અને આરોગ્ય ક્ષેત્ર સાથે સંબંધિત ઉદ્યોગોને ફાયદો થશે, જ્યારે લક્ઝરી અને તમાકુ ઉત્પાદનોના ઉદ્યોગો પર નકારાત્મક અસર પડી શકે છે.

4. શું આ ફેરફારો માત્ર ગુજરાતમાં લાગુ થશે?

ના, GST કાઉન્સિલના નિર્ણય સમગ્ર દેશમાં લાગુ પડે છે, તેથી આ ફેરફારો ગુજરાત સહિત સમગ્ર ભારતમાં અમલમાં આવશે.

5. મેં તાજેતરમાં એક મોંઘી કાર ખરીદી છે, તો શું મારે વધારાનો GST ચૂકવવો પડશે?

ના, નવા દરો 22 સપ્ટેમ્બર 2025થી લાગુ થશે. તમે જે દિવસે વસ્તુ ખરીદી હોય, તે દિવસે લાગુ થતા દરો જ લાગુ પડશે. જો તમે આ તારીખ પહેલા ખરીદી કરી હોય, તો તમારે વધારાનો GST ચૂકવવો પડશે નહીં.

Note :

અમારા દ્વારા પુરી પાડવામાં આવતી માહિતી એ માત્ર અમારા નિઃસ્વાર્થ પણાના હેતુના આશયથી ઈન્ટરનેટ અને અન્ય માધ્યમ થકી માહિતી મેળવીને ફક્ત ને ફક્ત શૈક્ષણિક અર્થે લોકો સુધી પહોંચાડવાનો છે. માટે કોઈ પણ વસ્તુનું સેવન તથા કોઈપણ જાતની આયુર્વેદિક ઔષધી કે ઘરગથ્થુ પ્રયોગ કરતા પહેલા તમારા અનુભવી વૈદ્ય, ફેમિલી ડોક્ટર કે જે તે વિષયના નિષ્ણાંત ની સલાહ અવશ્ય લો.